Natura 2000 w Popradzkim Parku
Projekt PL0108 "Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach" otrzymał dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Całkowity koszt projektu to 950 000 Euro. Projekt jest dofinansowany w 85% przez MF EOG, pozostałe 15% współfinansują Małopolski Konserwator Przyrody i Podkarpacki Konserwator Przyrody (5%) oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN (10%). Projekt jest wdrażany w latach 2007-2011 przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, w ramach Centrum Natura 2000.
Zasięg projektu obejmuje cały obszar znajdujący się w polskiej części regionu biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000, obejmujące południową część trzech województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. Powierzchnia tego obszaru wynosi ok. 10 tys. km2. Większość działań jest skoncentrowanych na terenie projektowanych obszarów Natura 2000.
Ostoja Popradzka (PLH120019 )
Powierzchnia: 57930,99 ha
Położenie administracyjne: powiat nowosądecki, nowotarski, gorlicki; gminy: Krynica-Zdrój (miasto i obszar wiejski), Łabowa, Łącko, Muszyna (miasto i obszar wiejski), Nawojowa, Piwniczna Zdrój (miasto i obszar wiejski), Rytro, Stary Sącz (obszar wiejski), Szczawnica, Krościenko nad Dunajcem, Uście Gorlickie, Ochotnica Dolna
Istniejące formy ochrony: Popradzki Park Krajobrazowy (54 392,72 ha; 1987) z 14 rezerwatami przyrody: Las Lipowy Obrożyska (98,67 ha; 1957), Okopy Konfederackie (2,62 ha; 1963), Hajnik (16,63 ha; 1974), Żebracze (44,67 ha; 1995), Wierchomla (25,37 ha; 1983), Lembarczek (47,16 ha; 1985), Rezerwat w Łosiach im. prof. Mieczysława Czai (2,13 ha; 1962), Uhryń (9,22 ha; 1957), Łabowiec (8,60 ha; 1957), Barnowiec (21,61 ha; 1957), Baniska (55,52 ha; 1955), Nad Kotelniczym Potokiem (26,50 ha; 1959), Pusta Wielka (2,58 ha; 1963), Kłodne nad Dunajcem (79,51 ha; 1964); Południowomałopolski Ob¬szar Chronionego Krajobrazu
Opis obszaru
Obszar Ostoja Popradzka położony w Beskidzie Sądeckim, obejmuje w całości pasma Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej, Góry Czerchowskie, a także tereny łąkowe w okolicach Tylicza, Muszynki i Mochnaczki. Od południowego zachodu graniczy z Pieninami i Małymi Pieninami oraz słowackimi Beskidami, natomiast od wschodu z pasmem Beskidu Niskiego. Główne pasma Beskidu Sądeckiego mają kształt szerokich wałów poprzecinanych głębokimi na 400-600 m dolinami i biegną od południowego wschodu na północny zachód. Najwyższym szczytem jest Radziejowa (1262 m n.p.m.), a pozostałe sięgają 1000-1200 m n.p.m.
Beskid Sądecki leży w dorzeczu Dunajca i jego dopływów: Popradu, Kamienicy Nawojowskiej i potoku Grajcarek. Sieć rzeczna jest niezwykle gęsta, a budowa geologiczna powoduje, że znajduje się tu duża ilość wypływów wód podziemnych, źródeł, wysięków i młak. Mimo, że brak tu większych zbiorników wodnych, to osuwiskowy charakter rzeźby terenu sprzyja powstawaniu małych stawków (staw w rezerwacie Baniska, jeziorka na polanie Stawy). W południowej części Beskidu Sądeckiego znajdują się cenne zasoby wód mineralnych (szacuje się, że stanowią one 20% zasobów wód mineralnych Polski).
Podobnie jak w całych Beskidach Zachodnich, w Beskidzie Sądeckim wykształcił się typowy, piętrowy układ roślinności z lasami świerkowymi w reglu górnym (na niewielkich powierzchniach, głównie w paśmie Radziejowej), buczynami i lasami jodłowymi oraz mieszanymi w reglu dolnym. Lasy te są poprzedzielane polanami, zajętymi przez łąki, pastwiska, a nawet pola uprawne, sięgające niekiedy do wysokości 1000 m n.p.m. Piętro pogórza to mozaika pól uprawnych, użytkowanych ekstensywnie łąk i pastwisk oraz lasów mieszanych. Doliny i brzegi rzek oraz potoków porastają lasy liściaste (często zniekształcone): grądy, łęgi z zaroślami olszowymi i wierzbowymi.
Wartość przyrodnicza
Na terenie Ostoi Popradzkiej stwierdzono występowanie 16 siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Siedliska leśne, stanowiące trzon ostoi, to głównie kwaśne i żyzne buczyny, a także jaworzyny, rzadko notowane w Karpatach grądy oraz wzdłuż potoków - łęgi olszowe. Spośród siedlisk nieleśnych, najważniejsze to przede wszystkim zbiorowiska łąkowe i murawy bliźniczkowe oraz rozległe kompleksy młak eutroficznych. W Beskidzie Sądeckim stwierdzono występowanie bardzo rzadkiego mchu z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej – bezlista okrywowego Buxbaumia viridis. Znajduje się tu także jedyne znane w Polsce stanowisko pierwiosnki omączonej Primula farinosa.
Ostoja Popradzka stanowi ważne miejsce bytowania karpackiej fauny, z typowymi dla karpackiej puszczy dużymi drapieżnikami (rysiem, wilkiem, oraz niedźwiedziem) i dużymi kopytnymi (jeleń, sarna, dzik). Notowano tu występowanie aż 5 gatunków bezkręgowców z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej (nadobnica alpejska, czerwończyk nieparek, krasopani hera, biegacz urozmaicony, poczwarówka zwężona). Potoki zamieszkują typowo górskie gatunki, jak: brzanka, głowacz białopłetwy czy minóg strumieniowy, a także głowacica, która została introdukowana w dorzeczu Dunajca. Doliny beskidzkich rzek i potoków zasiedla wydra i bóbr, a miejsca podmokłe zamieszkują traszk: grzebieniasta i karpacka oraz kumaki górskie. W wyższych partiach Beskidu Sądeckiego spotkać można niezwykle rzadkie w Polsce gatunki węży: gniewosza plamistego i węża Eskulapa. W sąsiedztwie obszaru znajdują się też ważne kolonie rozrodcze i zimowiska nietoperzy, m.in. dawna cerkiew w Wierchomli Wielkiej, Szkoła w Wojkowej, cerkiew w Krynicy i kościół w Leluchowie. Obszar Beskidu Sądeckiego stanowi ich żerowisko.
Cel ochrony
Celem ochrony w obszarze jest przede wszystkim zachowanie właściwego stanu wymienionych powyżej siedlisk przyrodniczych, zarówno leśnych, jak i nieleśnych oraz zachowanie właściwego stanu ochrony występujących tu gatunków zwierząt (zwłaszcza nietoperzy, dużych drapieżników, płazów, bezkręgowców) oraz mchu - bezlista okrywowego.
Warunki utrzymania właściwego stanu ochrony
- Utrzymanie i odtworzenie odpowiedniej struktury lasów (buczyn, grądów, jaworzyn) poprzez prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej, m.in. nie wprowadzanie na tereny zalesień gatunków obcych, wydłużenie wieku rębności dla buka i jodły do 140 lat, pozostawianie do naturalnego rozkładu martwego drewna (w ilości 10-20 m3/ha).
- Zachowanie zbiorowisk łąkowych i murawowych na polanach poprzez regularne koszenia (wybrane powierzchnie, raz do roku, po 15 lipca, w przypadku łąk świeżych i ciepłolubnych), bądź wypas; na wybranych polanach usuwanie borówki oraz samosiewów drzew i krzewów.
- Na użytkowanych polach uprawnych, pastwiskach i łąkach maksymalne ograniczenie prowadzenia zabiegów agrotechnicznych, takich jak: dosiewy, przeorywanie, stosowanie herbicydów, melioracje.
- Zakaz lub ograniczenie penetracji (zabezpieczenie kratami) jaskiń będących zimowymi schronieniami nietoperzy.
- Zachowanie właściwego stanu rzek i potoków – zachowanie jak najbardziej naturalnego charakteru rzek, zachowanie drożności (brak poprzecznej zabudowy hydrotechnicznej, jeśli zaś jest niezbędnie wymagana, to z zastosowaniem odpowiednich przepławek), utrzymanie właściwej szerokości koryt rzek i potoków, utrzymanie właściwej czystości rzek i potoków (w miarę możliwości gmin), renaturalizacja i udrożnienie potoków Czercz i Muszynka-Mochnaczka.
- Zrównoważona gospodarka łowiecka pozwalająca na utrzymanie populacji sarny, jelenia i dzika na poziomie zaspokajającym potrzeby pokarmowe wilka, rysia i ew. niedźwiedzia.
- Zrównoważone udostępnienie turystyczne terenów w obrębie Ostoi Popradzkiej – zagrożeniem może być nasilające się rokrocznie użytkowanie turystycznego w sezonie zimowym i letnim – użytkownicy quadów, już istniejących stacji narciarskich oraz budowa planowanych dużych inwestycji o charakterze turystyczno-rekreacyjnym (kompleks „Siedem Dolin”).
- Prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej na terenie Ostoi Popradzkiej powinny być prowadzone zgodnie z zasadami dobrej praktyki regulacji rzek i potoków.
- Uznanie zachowania siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków dla ochrony, których wyznaczono obszar Natura 2000, za cele ochrony w planach ochrony Popradzkiego Parku Krajobrazowego i położonych na jego terenie rezerwatach.